In Rusland en Noorwegen was dit(werken met statistieken) al 20 tot 30 jaar geleden gemeengoed. Nu is het alleen technischer geworden waardoor de statistieken nog uitgebreider en realistischer zijn.

Midthylland werd Deens landskampioen in 2015 omdat men succesvol werkte met statistieken
https://nos.nl/l/2037026

Als het op technologische ontwikkelingen aankomt, is de voetbalwereld vrij conservatief. En dat terwijl er een hoop te halen valt. Wiskundige Anatoliy Babic van SciSports zet data en slimme algoritmes in om voor clubs de beste spelers te vinden.
WISKUNDIGE ANATOLIY BABIC: ‘Het is een soort Zalando, maar dan voor voetballers’

Het WK voetbal is volop aan de gang, en Nederland is er niet bij. Oranje bleek in de voorrondes al niet goed genoeg. Misschien hadden we meer succes gehad als het nationale team op dezelfde manier was samen gesteld als de NASA astro­ nautenteams vormt. De ruimtevaartorganisa­ tie gebruikt een algoritme dat de kwaliteiten van iedere astronaut analyseert en zet de men­ sen bij elkaar die de missie samen de grootste kans van slagen geven. Toen student Giels Brouwer dat tijdens een college hoorde, dacht hij maar één ding: zo’n algoritme zou je ook kunnen toepassen bij voetbalteams. Na een stageonderzoek bij FC Twente richtte hij in 2012 SciSports op, samen met ‘wiskundig genie’ Anatoliy Babic. Het bedrijf verzamelt sindsdien data van spelers en past daar door wiskundigen en data scientists ontwikkelde algoritmes op toe, om zo de beste spelers voor een team te vinden. We vroegen Babic het voetbalshirt van het lijf.

In de waargebeurde film Moneyball gebruikt een honkbalcoach een computeranalyse om het perfecte team samen te stellen. Is dat ver­ gelijkbaar met wat jullie doen?

“In principe wel, al is voetbal een veel com­ plexere sport. Bij honkbal draait het maar om een paar dingen: of je de bal raakt, hoe ver je hem wegslaat en hoe hard je naar de honken rent. Dat kun je redelijk makkelijk kwantifi­ ceren. Bij voetbal zijn er veel meer variabelen die de kwaliteit van de speler bepalen. Hoe vaak scoort hij? Onderschept hij de bal vaak? Loopt hij goed? En wat is goed? Dat is in veel gevallen gewoon door mensen bedacht. Als ik tegen jou zeg dat speler X goed is in aanvallen, weet jij wat ik bedoel. Maar dat in data vangen, is niet eenvoudig.”

Toch is het gelukt. Hoe hebben jullie dat aan­ gepakt?

“Door de dingen mee te nemen die wél te meten zijn en daar een algoritme op los te laten. Daarbij moet je denken aan zaken als doelpunten, kopduels en verdedigen­ de acties. Voor al die vaardigheden geven we spelers een waarde. Ons algoritme voorspelt aan de hand van eerdere prestaties hoe goed een speler het gaat doen tijdens een wedstrijd. Het is vergelijkbaar met de Elo­rating bij scha­ kers: doe je het beter dan verwacht, dan gaat je score omhoog. We geven spelers in hun geheel een waarde en waarderen daarnaast specifieke acties als schoten en tackles.”

En dan op naar de clubs om ze te vertellen wie ze wel en niet moeten kopen?

“Wat we doen, is specifieke vragen van clubs beantwoorden. Zoeken ze een sterverdediger die een kei is in aanvallers de bal afhandig ma­ ken en die weinig geblesseerd raakt? Of willen ze een jong talent dat nog niet per se de sterren van de hemel speelt, maar wel potentie heeft om te groeien? Ons algoritme genereert op basis van specifieke eisen en wensen van de club een lijst met spelers die aan de criteria voldoen. Inmiddels kunnen clubs zelf ook criteria ingeven in ons webportal Insight. Een soort Zalando dus, maar dan voor voetballers.”

Jullie database bevat gegevens van meer dan 90.000 actieve spelers van over de hele wereld die in verschillende competities en klassen spe­ len. Waar halen jullie die data vandaan?

“We werken samen met een dataleverancier die zelf gegevens verzamelt om te verkopen, en we gebruiken ook data die op internet open baar beschikbaar zijn. Overal ter wereld heb je bedrijven die statistieken van wedstrij­ den bijhouden: goals, assists, rode en gele kaarten, uitslagen en speelminuten. Die infor­ matie hebben we verwerkt in een model waar­ in we spelers met elkaar kunnen vergelijken. Op basis van historische data van spelers met vergelijkbare vaardigheden maken we extra­ polaties, zodat we kunnen voorspellen hoe goed een speler is als hij 28 jaar oud is. Dat is de leeftijd waarop de meeste spelers op hun top zitten, uitzonderingen daargelaten. Lionel Messi en Cristiano Ronaldo zijn ouder, maar presteren nog steeds op top niveau.”

In die data ga je op zoek naar pareltjes: spelers die nu misschien nog in een lagere klasse spe­ len, maar die ondergewaardeerd zijn. Zoals Wout Weghorst in het verleden.

“Weghorst is inderdaad een goed voorbeeld. Hij was wisselspeler bij FC Emmen. Daar speelde hij relatief weinig, maar op de momen­ ten dát hij in het veld stond scoorde hij wel vaak of was hij op een andere manier positief betrokken. Toen FC Emmen zijn contract niet verlengde, pikte Heracles hem op, op basis van ons data­advies. Bij Heracles kreeg hij wel kan­ sen en groeide hij in korte tijd uit tot een be­ langrijke basisspeler. Uiteindelijk nam AZ hem voor naar verluidt 1,5 miljoen euro over. Een ander voorbeeld is het adviesrapport dat we in 2016 voor Memphis Depay hebben ge­ maakt. Memphis speelde op dat moment weinig bij Manchester United en als hij wél speelde, voelde hij zich niet prettig. We heb­ ben toen op basis van zijn wensen en zijn speelstijl een analyse gemaakt. Die gebruik ten we bij de zoektocht naar een club waar de speelstijl van Memphis het beste tot zijn recht zou komen. Daar kwamen vier clubs uit en daaruit koos hij uiteindelijk voor Olympique Lyon.”

Is de voetballerij blij met jullie? Het is immers een vrij gesloten wereldje waarin terughou­ dend op technologie wordt gereageerd.

“Het is inderdaad een redelijk conservatieve wereld. Al staat de voetballerij wel steeds meer open voor technologie. Toen we net begonnen, was er ook veel weerstand en scepsis. De men­ sen die in die wereld werken zijn doorgaans oud­voetballers. Ze benaderen het spel vanuit hun ervaring en zijn niet gewend om op een numerieke, analytische manier naar de sport te kijken. Wij hebben geen voetbalachter­ grond, waardoor het in het begin moeilijk was om bij clubs binnen te komen. Maar onze datascouts konden clubs nieuwe inzichten ge­ ven door ons systeem te laten zien. Zo hebben we hun vertrouwen gewonnen. Nu komen ze uit zichzelf naar ons toe.”

Jullie worden ook weleens ‘de laptoptrainers’ genoemd. Van die term word je niet blij?

“Die term insinueert dat wij het werk van trai­ ners en scouts willen overnemen. Dat is niet het geval. We leveren een extra inzicht en wil­ len scouts helpen hun mening over een speler te onderbouwen, met enen en nullen. Zo pro­ beren we risico’s te beperken en kansen te vergroten. Een voorbeeld waarbij het in het verleden fout ging was bij een speler met de bijnaam Kaiser (de Braziliaan Carlos Henrique Raposo, red.), die voor zichzelf het imago van een topvoetballer had gecreëerd. Maar als je naar de data keek, kon je zien dat hij helemaal niet zo goed was. In de ruim tien jaar dat hij bij allerlei clubs onder contract stond, heeft hij niet één keer gescoord en nauwelijks gespeeld. Voor dat soort dingen willen we clubs in de toekomst behoeden.”

Het WK is bezig. België maakt daar gebruik van jullie algoritmes. Nederland is er niet bij. Wat moet Oranje doen om ervoor te zorgen dat ze er de volgende keer wél staan?

“Dat is een lastige vraag. Omdat daar heel veel dingen bij komen kijken. Je kunt niet zomaar een aantal goede spelers uit een database ha­ len en bij elkaar zetten. De beste spelers vor men samen niet per se het beste team. Als je elf Ronaldo’s of elf Messi’s op het veld zet, krijgen ze ruzie om de bal. Wij hebben niet alle antwoorden. Maar het staat voor ons wel vast dat data in de toekomst een steeds grotere rol kunnen en gaan spelen in de voetballerij.”

Het algoritme staat of valt met de data die wor­ den aangeleverd. Hoe betrouwbaar zijn die?

“De bulk van de data die we gebruiken, wordt automatisch verzameld. Daar kan niet zoveel mee misgaan. Hoe je het ook wendt of keert, een doelpunt is een doelpunt. Voor 14.000 spelers die op hoger niveau spelen, gebruiken we een diepere laag informatie. Die data wor­ den handmatig verzameld door partners. Zij houden bijvoorbeeld bij wie naar wie speelt, of de pass aankomt of door wie hij wordt on­ derschept. Dat doen ze ook voor zaken als tackles, verdedigingsacties en kopduels. Maar wat de een als een kopduel ziet, ziet de ander misschien als een verdedigende actie. Daar valt nog wel wat te winnen.”

Jullie nemen inmiddels het heft in eigen han­ den met BallJames, een camerasysteem dat alle acties van spelers vastlegt en in data om­ zet.

“Dat is inderdaad de volgende stap. De beste manier om een complete beschrijving te krij­ gen van wat er op het veld gebeurt, is door de spelers bij iedere stap te volgen. Dat kan met sensors op de kleding, maar voetballers vin­ den die hinderlijk. Met camera’s kun je het­ zelfde bereiken. Bij een eerste test hebben we vijf camera’s opgehangen bij Heracles, om de spelers te volgen. Inmiddels bestaat het BallJames­systeem uit veertien camera’s. Naast Heracles hangt het systeem ook bij een club uit de Engelse Premier League. De beel­ den worden automatisch omgezet in data, die we weer gebruiken in ons algoritme en onze modellen. Zo kunnen we steeds meer inzich­ ten op maat geven.”

Als nou iedereen SciSkill, Insights en BallJames gebruikt, gaat het spel dan niet kapot? Je loopt het risico dat alle talenten door rijke clubs wor­ den weggekaapt, waardoor de kleintjes com­ pleet kansloos worden.

“Ik denk dat onze systemen ervoor zorgen dat teams beter onderbouwde beslissingen gaan nemen. Daarmee krik je het niveau voor de hele sport op, en zorg je er tegelijk voor dat er straks weinig tot geen ondergewaardeerde spelers meer zijn die niet worden opgespoord. Dit gaat wel ten koste van de overgewaardeer­ de spelers, maar dat is gezonde marktwerking. Is dat het voetbal kapotmaken? Nee, het is effi­ ciëntie. Als je de beste teams met de beste spe­ lers op het veld hebt staan, wordt de sport alleen maar spannender.”

Nick Kivits is freelance journalist en schrijft over technologie en ruimtevaart.

Ga voor links met meer informatie naar www.kijkmagazine.nl/artikel/anatoliy-babic

Wie is Anatoliy Babic?
■ Anatoliy Babic werd op 24 april 1993 geboren in de Oekraïense hoofdstad Kiev. Toen hij vijf was, verhuisde hij met zijn ouders naar Delft.

■ In 2010 ging Babic studeren aan de Universiteit Twente. In 2014 behaalde hij zijn bachelor en in 2017 zijn master, beide in technische wiskunde.

■ Samen met studiegenoot Giels Brouwer (foto) richtte hij in 2012 SciSports op; ze ontwikkelen algoritmes die voetbalclubs helpen de juiste spelers te vinden.

■ Babic’ rol binnen SciSports is die van mathlete: hij adviseert bij projecten omtrent data-analyse, functioneel programmeren en het opzetten van wiskundige modellen.

■ De producten die Babic met SciSports ontwikkelde, worden onder andere ge bruikt door teams uit de eredivisie en bij clubs in het buitenland.

■ SciSports heeft kantoren in Nederland, Duitsland en Frankrijk. Verspreid over de verschillende locaties werken er nu in totaal 48 mensen.