Door: Geert-Jan Jakobs
Bron: Voetbal International

De rechtbank Midden-Nederland in Utrecht was deze donderdagochtend decor voor een memorabele en bij vlagen surrealistische zaak: Roda JC Kerkrade versus de KNVB. Twistpunt: het afgekeurde doelpunt van Donis Avdijaj in de slotfase van de bekerwedstrijd tussen de Limburgers en Willem II, op advies van de videoscheidsrechter. Roda wil de beslissing teruggedraaid zien en de laatste acht minuten van het duel laten uitspelen met een 3-2 voorsprong. Zo niet, dan claimt de club een financiële compensatie voor het feit dat Willem II en niet Roda JC naar De Kuip mag afreizen om daar tegen Feyenoord voor een finaleplek te strijden. De gederfde inkomsten bedragen volgens algemeen directeur Wim Collard van de Kerkradenaren ‘tenminste 400 duizend euro’.

Tegenover Collard en clubadvocate Suzanne Habets staan drie juristen namens de KNVB, onder wie de onvermijdelijke Harro Knijff. Achttien nieuwsgierigen – voornamelijk journalisten en bondsmedewerkers - waren getuige van een zitting die langer duurde dan het bewuste bekerduel. Het gaat over protocollen en procedures, maar ook over flipperkastvoetbal, klutssituaties en het beginpunt van alle ophef: de handsbal van ‘de speler Rosheuvel’. De aanwezigheid van de besnorde KNVB-functionaris Heinrich Welling zorgde toch voor een klein cupsfeertje in de rechtszaal. Verslag van een wedstrijd die grote gevolgen had kunnen hebben voor de voetbalwereld.

Feestje
Voor aanvang laat rechter Heineman de aanwezige fotografen hun werk doen. ‘Hopelijk heeft niemand een bad hair day’, zegt Heineman, die schijnbaar zin heeft in de bijzondere zaak. ‘Het is uw feestje’, opent hij het bal na een korte uitleg over de te volgen procedure. De aftrap is voor de Roda-advocate.

Habets: ‘Edelachtbare, wij hebben de KNVB gedagvaard omdat we het oneens zijn met het besluit van de KNVB om het bezwaar van Roda JC af te wijzen. Waarmee de uitslag van de bekerwedstrijd overeind blijft, en daarmee de beslissingen die tijdens de wedstrijd zijn genomen. De KNVB onderbouwt dat standpunt met de stelling dat er sprake is geweest van een feitelijke beslissing over een spelaangelegenheid door de scheidsrechter, na verkregen advies van de Video Assistent Referee, die ik vanaf nu gemakshalve VAR zal noemen. Een dergelijke beslissing is volgens de KNVB bindend op grond van regel 5 van de spelregels. Wij zijn echter van mening dat die hier niet van toepassing is. Waar het in de kern om gaat, is dat er gebruik is gemaakt van de VAR terwijl daarvoor geen grondslag bestond op basis van de criteria in het handboek. Immers: enkel de fase in aanloop naar een goal moet worden teruggekeken, vanáf het moment dat het aanvallende team voor het laatst in balbezit was. In tegenstelling tot hetgeen de KNVB stelt in de beslissing, is niet de gehele aanvalssituatie door de VAR beoordeeld, maar uitsluitend de handsbal van de speler Rosheuvel. Die was voor de beoordeling van de geldigheid van het doelpunt echter niet relevant, omdat Willem II daarna nog tot twee maal toe in balbezit is geweest. Op basis van de tv-beelden en geluidsopnames van de communicatie tussen de leden van het arbitrageteam, kan worden geconcludeerd dat het balbezit van Willem II na de handsbal níet is beoordeeld. VAR de heer (Jochem, red.) Kamphuis stelt dat er geen sprake was van een onderbreking van de aanvalsopbouw, omdat Willem II door de druk op de bal en het onverwacht veranderen van de richting van de bal niet in bezit kwam en geen controle kreeg over de bal. Om die reden is volgens hem sprake van een ononderbroken opbouw naar de goal. Afgezien van de vraag hoe geloofwaardig deze verklaring overkomt, mede gezien het late tijdstip waarop die is ingediend, vindt die geen enkele steun in de fragmenten. Ik zou die beelden nu graag tonen.’

Kabeltje
Dat blijkt te veel gevraagd. Habets heeft de beelden op haar laptop, maar het kabeltje dat ze heeft meegenomen, past niet in de aanwezige tv. Samen met directeur Collard staat ze een tijdje vergeefs te hannesen bij het scherm. ‘Toch de technisch directeur moeten meenemen’, merkt iemand op vanuit de zaal. De rechter laat een medewerker van de technische dienst komen, maar die heeft zijn analyse snel klaar: gaat niet lukken. Waarmee de ironische figuur ontstaat dat een zaak, die draait om technologische innovatie in het voetbal, strandt op technische beperkingen. Habets staat erop dat ze in ieder geval de geluidsopnames van de arbitragecommunicatie mag laten horen door haar speakerssetje. Even later klinkt een hoop krakerig geschreeuw door de zaal.

Scheidsrechter Dennis Higler maant de spelers tot kalmte.
‘Rustig, het wordt gecheckt. Jochem gaat even terugkijken.’
‘Dennis, Jochem hier. Rosheuvel maakt in de aanvalsfase een handsbal. Dus vrije trap voor Willem II.’

De heren Van der Gijp, Derksen en Boskamp
Volgens Habets hebben de heren zich die avond slechts op de handsbal gericht. ‘Uit niets blijkt dat de VAR zelf melding maakt van het feit dat hij een handsbal heeft geconstateerd. Er blijkt ook niet dat er nog andere momenten zijn beoordeeld. Blijkbaar is meneer Kamphuis van mening dat geen sprake was van tussenkomend balbezit van Willem II, maar de meningen daarover zijn verdeeld. Neem bijvoorbeeld de uitzending van Voetbal Insite, op 2 februari. Daarin is de situatie geanalyseerd door de heren Van der Gijp, Derksen en Boskamp. En becommentarieerd door scheidsrechter Bas Nijhuis. In die uitzending wordt door de eerste drie genoemde heren betoogd dat duidelijk sprake was van balbezit door Willem II. Nijhuis geeft aan dat die beoordeling over al dan niet balbezit had moeten plaatsvinden door de videoref, waarvan de beelden uitwijzen dat die niet heeft plaatsgevonden. Volgens de protocollen kan de VAR een doelpunt herroepen, als de beelden uitwijzen dat de oorspronkelijke beslissing duídelijk onjuist was. Daarvan was sowieso geen sprake. Bovendien tonen de beelden aan dat de scheidsrechter reageert na protesten vanaf de bank van Willem II. “Rustig aan, we gaan het checken.” Ook dat is niet volgens het protocol. Volgens de IFAB (International Football Association Board, red.) zijn beslissingen van de scheidsrechter bindend, eventueel na overleg met de VAR. Maar wij concluderen dat die interventie hier niet was toegestaan en dat er dus ook geen waarde aan gehecht mag worden.’

En zo gaat het nog even door, over protocollen en reglementen en procedures. Conclusie van Habets: de videoref had nooit ingeschakeld mogen worden. Ze grijpt in haar pleidooi terug op een eerdere ronde van het huidige bekertoernooi, dat voor juristen minstens zo interessant is als voor voetballiefhebbers. In deze zelfde rechtbank werd beslist dat de amateurs van Lisse en Hoek hun strafschoppenserie moesten overdoen, omdat de scheidsrechter van de volgorde in de spelregels was afgeweken. Eenzelfde oordeel is nu volgens Habets onvermijdelijk. Opnieuw uitspelen dus, die bekerwedstrijd. ‘Dat de KNVB daardoor met praktische planningsproblemen te maken krijgt, mag toch geen argument zijn om de vordering van Roda JC af te wijzen. De belangen zijn aanzienlijk.’

Flipperkastvoetbal
Dan richt de ervaren advocaat aan de andere kant van de zaal zich op. Haro Knijff graaft eerst wat substituten uit het spelregelboek op en verwijst met betrekking tot het ‘onderhavige doelpunt’ naar de verklaring van Kamphuis, volgens wie dus geen sprake was van balbezit voor Willem II na de handsbal van Rosheuvel. Een lezing die volgens de advocaat wordt ondersteund door het protocol. Hij citeert:
The following are not considered a clear gain of possession:
• A safe, reflection or rebound that does not result in control of ball
• A clearance that does not reach or is not controlled by a teammate
Er was, volgens Knijff, hooguit sprake van ‘flipperkastvoetbal’. Niet van balbezit in officiële zin.

Knijff: ‘Er zijn in Nederland 17.100.000 scheidsrechters. Maar degene die de baas is over de wedstrijd, is de scheidsrechter van dienst. En als die een spelsituatie beoordeelt, eventueel met hulp van de VAR, dan is die bindend. Als dat niet meer de situatie is, dan kunnen we de tenten hier opzetten. Dan zal op maandag een stortvloed aan zaken hier aan de orde zijn. Ook al zóu de VAR het protocol onjuist hebben toegepast, dan laat dat de bindendheid van de scheidsrechter onverlet. Voorts moeten we niet onderschatten hoezeer het overspelen van de wedstrijd zal leiden tot significante problemen in het verdere beker- en competitieprogramma.’

Knelpunten
Hij geeft het woord hieromtrent aan Heinrich Welling, chef knelpunten van de KNVB. Afgaande op de woorden van besnorde competitieplanner wacht het land totale wanorde als de rechter de bekerwedstrijd tussen Willem II en Roda JC laat overspelen. Gepijnigd verhaalt hij over Europese restricties, een knellend bekerprogramma, de aanstaande interlandbreak, verkeersdrukte, lokale driehoeken, verplichte rustdagen. Ofwel: knelpunten alom.

‘En als het nu ineens heel hard begint te sneeuwen, dan lukt het ook toch om een extra wedstrijd opnieuw in te plannen’, werpt Heineman tegen. ‘Ja, dat lukt altijd wel, maar er zijn zeer veel belemmeringen’, verzucht Welling. Die laat daarna ‘nog een ballonnetje op’, gebaseerd op het toeval dat Willem II en Roda JC aanstaande zondag voor de competitie tegenover elkaar staan. ‘Je zou kunnen zeggen: laat ze dan ook die slotfase van de bekerwedstrijd nog doorspelen.’ Maar ja, daar zitten wel weer andere obstakels aan vast. ‘Want de trainers zullen dan díe minuten weer moeten spelen in de opstellingen van de oorspronkelijke wedstrijd, blessuregevallen uitgezonderd.’ Nee, Welling moet er niet aan denken dat de rechter Roda in het gelijk stelt.

Tafelvoetbal
Ook in de zaal: Mike van de Roest, specialist videorefzaken bij de KNVB. Met hem pingpongt rechter Heineman minutenlang over de vraag: wie bepaalt nou eigenlijk of een doelpunt wordt nagekeken door de VAR. Van de Roest legt uit dat elke goal altijd wordt gecontroleerd, maar hij en de rechter verzanden in een spraakverwarring. ‘Ik geloof dat ik u nu kwijt ben.’
‘Ik leg het graag nog eens uit.’
‘Nee, ik geloof toch niet dat ik het helemaal begrijp.’
Heineman, even later, vrolijk hoofdschuddend: ‘67 pagina’s over een VAR, hoe moeilijk kun je het maken?’

Habets wappert nog maar eens met wat screenshots. ‘Je kunt je toch echt afvragen of hier daadwerkelijk sprake is van druk op de bal.’
De rechter: ‘Ik snap wat u bedoelt. Dát de speler onder druk stond, is logisch. Het is natuurlijk geen tafelvoetbal. Ik heb het moment een paar keer teruggezien. De speler kan uitkappen, om zich heen kijken. Bonucci zou het waarschijnlijk anders opgelost hebben, maar dan praat je over een ander niveau. Alleen: het gaat hier om de beoordeling van de scheidsrechter. Hoe raar ook, dan is het dus een technische beslissing. En daarop zijn zelfs landen wereldkampioen geworden.’

Knijff: ‘Deze zaak is ook onvergelijkbaar met die van FC Lisse. Hier gaat het simpelweg over een situatie die is beoordeeld door de scheidsrechter. Er worden in een wedstrijd door spelers veel fouten gemaakt, en door scheidsrechters ook wel eens, maar daarvan hebben we nou net de afspraak gemaakt dat die beslissingen bindend zijn. Dat is het fundament van het spelen van voetbal. Daar moeten we niet aan gaan tornen.’

Habets onderstreept namens Roda de wens dat de club in ieder geval een schadevergoeding toebedeeld zal krijgen. Daarna krijgt directeur Collard de gelegenheid tot een slotwoord. Hij deelt een compliment uit aan de rechter. ‘U heeft de boel uitermate goed gefileerd.’
Na de zitting laat Collard weten dat hij weinig fiducie heeft in een goede afloop. ‘Ik denk dat we deze zaak niet kunnen winnen. En toch heb ik er geen spijt van dat we hebben doorgezet, want het is ook een principekwestie.’

Don Quichot
Ruim drie uur later doet de rechter uitspraak. Het voorgevoel van Collard was juist. ‘De videoref en de scheidsrechter zijn niet buiten hun boekje gegaan. Er was evident sprake van een handsbal’, zegt Heineman in zijn vonnis. ‘Over balbezit kan worden getwist. Maar het betreft uiteindelijk een feitelijke beslissing, die valt onder de reikwijdte van spelregel 5. En die is dus onaantastbaar. De vordering wordt dan ook afgewezen.’

De proceskosten, 4762 euro, komen voor rekening van Roda JC. En dus heeft alle commotie van Collard en co niets opgeleverd. De directeur zelf was de halve donderdag zoet in Utrecht en gaat nu met een rekening terug naar Kerkrade. En toch blijft hij achter de keuze staan om de KNVB voor de rechter te slepen. ‘De afloop is zeer teleurstellend, maar wel te verwachten. Want als de rechter ons gelijk had gegeven, was de impact op de hele voetbalwereld heel erg groot geweest. Wij vinden, en veel mensen met ons, dat wel degelijk sprake was van balbezit van Willem II na de handsbal van Rosheuvel. Helaas zien we dat niet ondersteund door de uitspraak. Maar we hebben gedaan wat wij nodig vonden, ook in belang van het voetbal. De afgelopen weken hebben we ook de nodige steun gekregen vanuit de voetbalwereld. Berry van Gool, mijn collega van Willem II, begreep ook dat we deze stap hebben gezet.’

Zondag kunnen beide directeuren nog eens uitgebreid napraten over de hele affaire, als Willem II – Roda opnieuw op het programma staat. Nu de uitspraak in het nadeel van Roda is uitgevallen, zal Collard van de partij zijn. ‘Anders was ik waarschijnlijk thuisgebleven’, lacht hij. Eerder vanmiddag liet hij nog in het midden of Roda een bodemprocedure zal aanspannen. Die kans is echter klein. ‘Wij hebben ons punt gemaakt. En we willen ook niet de Don Quichot uithangen.’